همه چیز درباره عفونت باکتریایی واژن؛ علل، علائم، درمان و پیشگیری

مقدمه و شناخت بیماری

عفونت باکتریایی واژن چیست؟

عفونت باکتریایی واژن یا واژینوز باکتریال (Bacterial vaginosis) یک عفونت واژنی است که به دلیل رشد بیش از حد برخی باکتری‌ها ایجاد می‌شود. واژن سالم به طور طبیعی حاوی باکتری‌هایی است که در تعادل با یکدیگر هستند. گاهی اوقات، باکتری‌های “مضر” بیش از حد رشد می‌کنند و بر باکتری‌های “مفید” غلبه می‌کنند. این عدم تعادل علت عفونت باکتریایی واژن است.

این بیماری ممکن است باعث ترشحات واژنی با بویی شبیه به بوی ماهی شود. برخی افراد ممکن است تحریک واژنی را تجربه کنند، در حالی که دیگران هیچ علائمی ندارند.

انواع عفونت های واژن چیست؟

انواع عفونت‌های واژن می‌توانند توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها یا ویروس‌ها ایجاد شوند. شایع‌ترین انواع آن عبارت‌اند از:

• عفونت باکتریایی (BV): ناشی از رشد بیش از حد باکتری است و باعث ترشحات خاکستری-سفید با بوی ماهی‌مانند می‌شود.
• عفونت قارچی (کاندیدا): به دلیل رشد بیش از حد قارچ کاندیدا ایجاد می‌شود و علائم آن شامل خارش و ترشحات شبیه پنیر کاتیج است.
• کلامیدیا: شایع‌ترین بیماری مقاربتی، به ویژه در افراد 15 تا 24 ساله.
• تریکومونیازیس: عفونتی ناشی از انگل است که از طریق رابطه جنسی منتقل شده و ترشحات زرد-سبز کف‌آلود ایجاد می‌کند.
• واژینیت ویروسی: ناشی از ویروس‌هایی مانند هرپس یا HPV است که باعث زخم یا زگیل دردناک می‌شوند.
• واژینیت غیرعفونی: به دلیل تحریک واژن توسط مواد شیمیایی موجود در صابون‌ها یا دوش‌های واژینال ایجاد می‌شود.
• آتروفی واژن: به دلیل کاهش استروژن (معمولاً پس از یائسگی یا برداشتن تخمدان‌ها) رخ می‌دهد و باعث خشکی و تحریک‌پذیری واژن می‌شود.

تشخیص انواع واژینیت دشوار است، زیرا علائم مشابهی دارند و ممکن است همزمان چند نوع رخ دهد. برخی موارد نیز بدون علامت هستند. شایع‌ترین نوع واژینیت، عفونت باکتریایی واژن است.

عفونت باکتریایی واژن چقدر شایع است؟

واژینوز باکتریایی شایع‌ترین مشکل واژنی در زنان 15 تا 44 ساله است. حدود 35 درصد از زنان به آن مبتلا می‌شوند. (منبع)

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO):

متن انگلیسی:

BV prevalence varies across countries and population groups, but a recent systematic review and meta-analysis of the global BV prevalence among women of reproductive age range from 23–29%.

ترجمه متن:

شیوع عفونت باکتریایی واژن در کشورهای مختلف و گروه‌های جمعیتی متفاوت است، اما یک مرور سیستماتیک و متاآنالیز اخیر نشان می‌دهد که شیوع جهانی BV در میان زنان در سنین باروری بین 23 تا 29 درصد است. (منبع)

یک مطالعه در مورد بررسی واژینیت در زنان ایرانی نشان داده است که شیوع عفونت باکتریایی واژن 13.7 درصد است. از طرفی در همین مطالعه، آزمایشات پاراکلینیکی نشان داد که 23 درصد از زنانی کـه از بو بد ترشحات واژینال خود شکایت دارند، در واقع هیچ نوع عفونتی ندارند. (منبع)

چه کسی ممکن است به عفونت باکتریایی واژن مبتلا شود؟

هر زنی ممکن است به واژینوز باکتریایی مبتلا شود. این بیماری معمولاً در افرادی که از نظر جنسی فعال هستند رخ می‌دهد و در افرادی که هرگز رابطه جنسی نداشته‌اند نادر است. برخی افراد ممکن است به طور طبیعی باکتری‌های ایجادکننده BV را بیش از حد تولید کنند.

عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به عفونت باکتریایی واژن عبارت‌اند از:

• بارداری
• عدم استفاده از کاندوم
• داشتن دستگاه داخل رحمی (IUD)
• داشتن شرکای جنسی متعدد
• استفاده از دوش واژینال
• مصرف آنتی‌بیوتیک

علائم و علت‌ها

علائم و نشانه‌های عفونت باکتریایی واژن چیست؟

تا 84 درصد از افراد مبتلا به BV هیچ علائمی ندارند. در صورت بروز علائم، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ترشحات واژنی سفید مایل به خاکستری یا سبز رنگ
• ترشحات با بوی ماهی مانند، به ویژه پس از رابطه جنسی
• خارش یا تحریک واژن
• سوزش هنگام ادرار

علائم BV شبیه سایر عفونت‌ها است. برای تشخیص دقیق، مراجعه به پزشک متخصص زنان ضروری است.

علت عفونت باکتریایی واژن چیست؟

واژینوز باکتریایی به دلیل تغییر در تعادل طبیعی باکتری‌های موجود در واژن رخ می‌دهد.

علت دقیق این تغییر به طور کامل مشخص نیست، اما موارد زیر می‌توانند دلایل عفونت باکتریایی واژن باشد:

• اگر از نظر جنسی فعال باشید (البته زنانی که رابطه جنسی نداشته‌اند نیز ممکن است به واژینوز باکتریایی مبتلا شوند)
• اگر شریک جنسی خود را تغییر داده باشید
• اگر از آی‌یو‌دی IUD (دستگاه پیشگیری از بارداری) استفاده می‌کنید
• اگر از محصولات معطر در داخل یا اطراف واژن خود استفاده می‌کنید

فعالیت‌هایی مانند دوش واژینال یا رابطه جنسی بدون محافظ می‌توانند شیمی طبیعی واژن را تغییر و خطر BV را افزایش دهند.

عوارض عفونت باکتریایی واژن چیست؟ (کوتاه مدت، بلند مدت)

عفونت باکتریایی واژن می‌تواند به عوارض مختلفی منجر شود، که این موضوع بر اهمیت تشخیص و مدیریت به‌موقع تأکید دارد. عوارض مرتبط با واژینوز باکتریال شامل موارد زیر است:

• افزایش خطر اندومتریت (endometritis) یا التهاب رحم و التهاب لوله‌های رحمی
• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی (STIs) مانند HIV، ویروس هرپس سیمپلکس، کلامیدیا یا سوزاک
• افزایش خطر عفونت‌های پس از جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی یا کورتاژ (D&C)
• پیامدهای نامطلوب بارداری، از جمله زایمان زودرس، پارگی زودرس کیسه آب و اندومتریت پس از زایمان
• ایجاد بیماری التهابی لگن (PID)
• افزایش خطر مننژیت نوزادی

آیا عفونت باکتریایی واژن خطرناک است؟

اگر واژینوز باکتریایی به طور کامل درمان نشود، ممکن است عود کند. واژینوز باکتریایی درمان‌نشده به ویژه در دوران بارداری خطرناک است. همچنین همانطور که گفتیم خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را افزایش می‌دهد و می‌تواند باعث سوزش، ترشحات غیرعادی و بوی تند واژن شود.

آیا واژینوز باکتریایی مسری است؟

واژینوز باکتریایی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، اما فعالیت جنسی می‌تواند خطر ابتلا به این عفونت را افزایش دهد.

در واقع عفونت باکتریایی واژن یک بیماری مقاربتی نیست، هر چند ممکن است در اثر رابطه جنسی ایجاد شود. اما اگر به واژینوز باکتریایی مبتلا باشید، احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی بیشتر است.

این عفونت از طریق وان آب گرم، استخر یا توالت منتقل نمی‌شود و تماس با سطوح نیز باعث انتقال آن نمی‌شود. همچنین شما از طریق استفاده مشترک از ملافه، لباس، حوله یا وسایل شخصی فرد مبتلا، به واژینوز باکتریایی دچار نمی‌شوید.

تشخیص و آزمایش‌ها

تشخیص عفونت باکتریایی واژن چگونه است؟

برای تشخیص عفونت باکتریایی واژن، پزشک متخصص زنان ابتدا با پرسش درباره علائم فعلی، سوابق ابتلا به عفونت‌های قبلی و وضعیت فعالیت جنسی، اطلاعات لازم را جمع‌آوری می‌کند. مراحل بعدی تشخیص به شرح زیر است:

• معاینه لگنی: واژن و دهانه رحم را از نظر وجود علائم عفونت مانند ترشحات غیرعادی، تغییر رنگ یا بوی ناخوشایند مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• نمونه‌گیری از ترشحات: پزشک با استفاده از اسپکولوم، واژن را باز می‌کند و با سواب نمونه‌ای از مایع واژن می‌گیرد. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا نوع باکتری‌های موجود در آن بررسی شود.
• بررسی pH واژن: بالا بودن سطح pH در ترشحات واژن معمولاً نشانه‌ای از واژینوز باکتریال است.

نکاتی که قبل از مراجعه برای انجام آزمایش باید رعایت کنید:

• از شست‌وشوی داخل واژن (دوش واژینال) یا استفاده از اسپری‌های خوشبوکننده پرهیز کنید؛ زیرا این محصولات می‌توانند بوهای مرتبط با عفونت را پنهان کنند و حتی باعث تحریک و حساسیت واژن شوند.
• هنگام مراجعه خود نباید در دوران قاعدگی باشید.

درمان و دارو‌ها

روش‌های درمان عفونت باکتریایی واژن کدامند؟ (دارویی و غیر دارویی)

پزشک زنان می‌تواند واژینوز باکتریایی را با آنتی‌بیوتیک درمان کند. اگر علائمی دارید، باید به پزشک مراجعه کرده و درمان شوید. مهم است که تمام داروهای تجویزشده را طبق دستور پزشک مصرف کنید، حتی اگر علائم شما برطرف شده باشد.

درمان همچنین می‌تواند خطر ابتلا به سایر بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهد. با این حال، واژینوز باکتریایی حتی پس از درمان ممکن است عود کند. همسر زنان مبتلا به واژینوز باکتریایی نیز نیازی به درمان ندارند.

داروهای عفونت باکتریایی واژن کدامند؟

برای درمان آنتی‌بیوتیکی عفونت باکتریایی واژن، پزشک معمولا مترونیدازول یا کلیندامایسین تجویز می‌کند. این داروها به صورت ژل یا کرم برای استفاده داخل واژن یا به صورت قرص خوراکی (بلعیدنی) در دسترس هستند.

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید:

متن انگلیسی:

It is best treated with the antibiotic metronidazole but efficacy of treatments for BV is low if not combined with lifestyle/risk reduction advice.

ترجمه متن:

بهترین درمان این بیماری استفاده از آنتی‌بیوتیک مترونیدازول است، اما اثربخشی درمان‌ها در صورت عدم رعایت توصیه‌های مربوط به تغییر سبک زندگی یا کاهش عوامل خطر کم خواهد بود. (منبع)

باید به بیماران توصیه شود که از شست‌وشوی بیش از حد واژن، دوش واژینال و استفاده از گیاهان یا محصولات داخل واژن خودداری کنند.

همچنین تاکید می‌کنیم که بسیار مهم است که دوره آنتی‌بیوتیک را کامل کنید و آن را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. قطع زودهنگام درمان به‌دلیل برطرف شدن علائم، خطر بازگشت واژینوز باکتریایی را افزایش می‌دهد.

درمان اولیه واژینوز باکتریایی معمولاً موفقیت‌آمیز است و نرخ بهبودی در یک ماه پس از درمان بین 80 تا 90 درصد است.

در سال ۲۰۱۷، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) داروی سکنیدازول را برای درمان تک‌دوزی خوراکی واژینوز باکتریایی تأیید کرد. سکنیدازول، که یک نیتروایمیدازول نسل جدید است، سابقه طولانی در درمان عفونت‌های انگلی و باکتریایی دارد.

در سال ۲۰۲۱، FDA ژل واژینال کلیندامایسین تک‌دوزی را برای درمان واژینوز باکتریایی در زنان و دختران ۱۲ سال به بالا تأیید کرد. این روش درمانی تک‌دوزی به دلیل راحتی استفاده و تأثیر مثبت بر پایبندی بیماران به درمان مورد استقبال قرار گرفت.

برنامه دارویی مورد استفاده برای عفونت باکتریایی واژن عبارت‌اند از:

• مترونیدازول: ۵۰۰ میلی‌گرم خوراکی، دو بار در روز به مدت ۷ روز
• ژل مترونیدازول ۰.۷۵٪: ۵ گرم داخل واژن، یک بار در روز به مدت ۵ روز
• کرم کلیندامایسین ۲٪: ۵ گرم داخل واژن، هر شب به مدت ۷ روز
• ژل کلیندامایسین ۲٪: ۵ گرم داخل واژن، فقط یک بار

در مواردی ممکن است پزشک جایگزین‌های زیر را برای درمان واژینوز باکتریایی توصیه کند:

• شیاف کلیندامایسین: ۱۰۰ میلی‌گرم شیاف داخل واژن، هر شب به مدت ۳ روز
• قرص کلیندامایسین: ۳۰۰ میلی‌گرم خوراکی، دو بار در روز به مدت ۷ روز
• تینیدازول: ۱ گرم خوراکی هر روز به مدت ۵ روز یا ۲ گرم خوراکی هر روز به مدت ۲ روز
• قرص سکنیدازول: ۲ گرم قرص خوراکی، به صورت یک‌جا

توجه: لطفا در ذهن داشته باشید که تحت هیچ شرایطی داروهای ذکر شده را بدون تجویز پزشک استفاده نکنید.

آیا عفونت باکتریایی واژن می‌تواند به خودی خود از بین برود؟

حدود 30 درصد از موارد واژینوز باکتریایی بدون درمان خودبه‌خود بهبود می‌یابند.

با این حال، اگر علائمی دارید، باید به پزشک زنان مراجعه کنید؛ چرا که همانطور که اشاره کردیم ابتلا به واژینوز باکتریایی شما را مستعد ابتلا به بیماری‌های مقاربتی می‌کند و می‌تواند بر بارداری تأثیر بگذارد.

آیا درمان خانگی برای عفونت باکتریایی واژن وجود دارد؟

هیچ محصول بدون نسخه‌ای برای درمان خانگی عفونت باکتریایی واژن وجود ندارد. از استفاده از دوش واژینال یا محصولاتی که برای عفونت‌های قارچی طراحی شده‌اند خودداری کنید، زیرا ممکن است وضعیت را بدتر کنند. برای درمان حتماً به پزشک زنان مراجعه کنید.

عفونت باکتریایی واژن چه مدت طول می‌کشد؟

در بیشتر موارد، یک دوره آنتی‌بیوتیک که معمولاً تا هفت روز طول می‌کشد، عفونت را برطرف می‌کند. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد ممکن است به یک دوره درمان دیگر نیاز داشته باشند.

آیا ممکن است چندین بار به عفونت باکتریایی واژن مبتلا شوید؟

گاهی اوقات، عفونت باکتریایی واژن پس از درمان عود می‌کند و حتی ممکن است مزمن شود. تا ۵۰ درصد از افرادی که به واژینوز باکتریایی مبتلا می‌شوند، ممکن است با عود بیماری مواجه شوند. این اتفاق ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• مقاومت بدن شما به درمان
• درمان کامل عفونت را از بین نبرده باشد
• ابتلاء مجدد

حتی پس از درمان و برطرف شدن واژینوز باکتریایی، این بیماری اغلب باز می‌گردد. در این صورت، احتمالاً نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک برای مدت طولانی‌تری خواهید داشت. پزشک ممکن است مترونیدازول با استفاده طولانی‌مدت تجویز کند.

اگر این بیماری بیش از ۴ بار در سال عود کند، ممکن است ژل آنتی‌بیوتیک برای استفاده داخل واژن تجویز شود. این درمان ممکن است برای چند ماه ادامه یابد تا از بازگشت بیماری جلوگیری شود.

اگر از آی‌یو‌دی (دستگاه پیشگیری از بارداری) استفاده می‌کنید و واژینوز باکتریایی مکرراً عود می‌کند؛ بهتر است با پزشک خود درباره تغییر روش پیشگیری از بارداری مشورت کنید.

برای عفونت باکتریایی واژن چه بخوریم، چه نخوریم؟

برخی غذاها و مکمل‌ها می‌توانند به حفظ سلامت واژن کمک کنند. پروبیوتیک‌ها به رشد باکتری‌های مفید واژن کمک می‌کنند و غذاهای پر فیبر ممکن است از عفونت‌های واژنی مانند واژینوز باکتریایی (BV) پیشگیری کنند.

کیفیت کلی رژیم غذایی شما نیز بر سلامت واژن تأثیر می‌گذارد. برای مثال، رژیم غذایی سرشار از غذاهای فرآوری‌شده ممکن است تعادل pH واژن را به هم بزند و خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی را افزایش دهد.

پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها به بدن کمک می‌کنند تا باکتری‌های مفید را رشد دهد که می‌توانند با باکتری‌های مرتبط با عفونت باکتریایی واژن مبارزه کنند.

یک بررسی در سال ۲۰۱۹ نشان داد که درمان با پروبیوتیک‌ها ممکن است فواید کوتاه‌مدت و بلندمدت در درمان واژینوز باکتریایی داشته باشد. (منبع)

شما می‌توانید از مکمل‌های پروبیوتیک استفاده کنید. با این حال، پروبیوتیک‌های طبیعی نیز می‌توانند به حفظ کلونی باکتریایی سالم در واژن کمک کنند. این مواد غذایی شامل موارد زیر هستند:

• ماست
• غذاهای تخمیرشده
• برخی از پنیرهای کاتیج
• کفیر

آیا سرکه سیب برای درمان عفونت باکتریایی واژن موثر است؟

برخی افراد ادعا می‌کنند که سرکه سیب می‌تواند به درمان واژینوز باکتریایی کمک کند. اما باید توجه داشت که این ادعاها غیرمستند هستند و هیچ شواهدی برای اثبات آن‌ها وجود ندارد.

درمان‌های خانگی ممکن است برای برخی افراد مفید باشد، اما نباید جایگزین برنامه‌های درمانی مبتنی بر شواهد علمی شوند. افرادی که مایل به استفاده از درمان‌های خانگی هستند، باید ابتدا با پزشک مشورت کنند.

غذاهایی که می‌توانند بر بوی واژن تأثیر بگذارند

بوی واژن به عوامل مختلفی بستگی دارد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی شواهد نشان می‌دهند که غذاهای فرآوری‌شده و غذاهای حاوی قندهای افزوده می‌توانند خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی را افزایش دهند که این امر بر بوی واژن تأثیر می‌گذارد.

سایر غذاها و نوشیدنی‌هایی که ممکن است بوی واژن را تغییر دهند عبارت‌اند از:

• الکل
• قهوه
• ماهی
• سیر
• گوشت
• غذاهای تند

پیشگیری، مدیریت و کنترل

راه‌های پیشگیری عفونت باکتریایی واژن چیست؟

نمی‌توان واژینوز باکتریایی را به‌طور کامل پیشگیری کرد، اما با رعایت اقدامات زیر می‌توانید خطر ابتلا را کاهش دهید:

• از دوش واژینال خودداری کنید.
• از تماس واژن با هر چیزی که با مقعد در تماس بوده است جلوگیری کنید؛ به عنوان مثال دستمال توالت می‌تواند باکتری‌های موجود در مدفوع را به واژن منتقل کند.
• فقط یک شریک جنسی داشته باشید.
• از کاندوم لاتکس استفاده کنید.
• لباس زیر نخی یا با آستر نخی بپوشید. باکتری‌ها در محیط‌های مرطوب رشد می‌کنند؛ پارچه نخی به جذب رطوبت کمک می‌کند.

برای تسکین علائم و جلوگیری از بازگشت واژینوز باکتریایی، این اقدامات را انجام دهید:

زندگی با عفونت باکتریایی واژن

آیا ممکن است چندین بار به عفونت باکتریایی واژن مبتلا شوید؟

بله، تا ۸۰ درصد از افراد در طول زندگی خود دوباره به واژینوز باکتریایی (BV) مبتلا می‌شوند.

اگر باردار هستم، آیا باید برای عفونت باکتریایی واژن (BV) درمان شوم؟

اگر در دوران بارداری به عفونت باکتریایی واژن مبتلا هستید، پزشک متخصص زنان می‌تواند دارویی تجویز کند که برای استفاده در دوران بارداری ایمن است.

چه علائم داشته باشید و چه نداشته باشید، باید برای این عفونت درمان شوید، زیرا واژینوز باکتریایی می‌تواند باعث عوارضی مانند زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کمتر از حد متوسط شود.

آیا زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به عفونت باکتریایی واژن هستند؟

بله، حدود ۲۵ درصد از زنان باردار به واژینوز باکتریایی مبتلا می‌شوند. این به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری است.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• تغییر رنگ یا قوام ترشحات واژن
• بوی غیرمعمول ترشحات واژن
• خارش، سوزش، تورم یا درد در ناحیه واژن

برای عفونت باکتریایی واژن پیش چه دکتری بروم؟

برای درمان عفونت باکتریایی واژن (واژینوز باکتریایی)، باید به متخصص زنان مراجعه کنید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

اگرچه عفونت باکتریایی واژن یک عفونت خفیف است، اما می‌تواند شما را در برابر بیماری‌های جدی‌تر آسیب‌پذیر کند. اگر متوجه چیز غیرعادی در ترشحات واژن خود شدید، در مراجعه به پزشک زنان تردید نکنید. پزشک شما می‌تواند با تجویز آنتی‌بیوتیک، واژینوز باکتریایی را درمان کند.